Spontane brainstorm: hervorming in accountancy!

In één week tijd kan veel gebeuren. Naar aanleiding van recente, kritische berichten over accountants, de kritiek en reacties daarop ontstaat een spontane beweging van accountants, bijna accountants en andere betrokkenen. Aanjager en katalysator van deze beweging is Pieter de Kok. Over het ontstaan van deze spontane beweging, lees het blog van Marcel Pheiffer en vervolgens de reactie en ideeën van Pieter. Ook op deze site verscheen vorige week een bijdrage over dit thema (‘Houston, we have a problem‘).

Op Twitter werd naar aanleiding van deze zaken gediscussieerd en steun betuigd. De toekomst van accountancy en ons mooie vak is veel collega’s dierbaar. Een toekomst die we uit eigen kracht kunnen waarmaken. Spontaan ontstond het idee een brainstormsessie te organiseren rondom het thema hervorming in de accountancy. In een week tijd hebben we voor vanmiddag 15 aanmeldingen, waaronder directieleden van accountantskantoren, ervaren accountants, jonge honden, studenten (Vereniging van AccountancyStudenten (VAS)). Voor de volgende sessie (in jargon: TweetUp) zijn al 35 aanmeldingen binnen. Dit thema leeft binnen de beroepsgroep! Vanmorgen berichtte het FD reeds over de TweetUp van vanmiddag en zal ook verslag doen van de sessie van vanmiddag.

Twee auteurs van dit blog (Wilbert Snoei en Wilco Schellevis) zullen vanmiddag ook met plezier participeren in de brainstorm en discussie. Op voorhand hebben we alvast gebrainstormd. U weet, het motto van brainstormen is: ieder idee is goed!

De basis van een gezond en zelfbewust beroep ziet er als volgt uit: in de inner circle de kernwaarden van het beroep en de beroepsuitoefenaar, in de outer circle de peilers waarop het beroep en de accountants horen te steunen.

Het lijkt me goed ieder van de genoemde componenten in ogenschouw te nemen bij een brainstorm over hervormingen in de accountancy. Daarmee krijgen we een goed evenwicht tussen innovatieve en/of noodzakelijke maatregelen en de basics van gehele beroep. Mijn mening? Voor een hervorming is op vrijwel ieder terrein en de beïnvloeding tussen de terreinen winst te boeken. De paar concrete ideetjes daarover bewaar ik tot vanmiddag…. wordt vervolgd!

Houston, we have a problem: een beroep in crisis

In april 1970 gaat het mis in ruimteveer Apollo 13. Zwevend in de ruimte explodeert een zuurstoftank en heeft de bemanning een acuut probleem. Terwijl de bemanning in de ruimte zweeft wordt in Houston alles gedaan het ruimteveer weer op de aarde te krijgen. Onderstaand fragment, uit de Oscarwinnende film ‘Apollo 13,’ laat zien dat op beslissende crisismomenten open leiderschap en nieuwe, out-of-the-box ideeën nodig zijn. Immers ‘failure is not an option!’

Dit verhaal en met name dit fragment hebben alles te maken met ons beroep in crisis. Een explosie van negatieve berichten over de accountancy alleen al in de laatste 6 weken. Een kritisch AFM-rapport over kwaliteit van de Big4-kantoren, een kritisch interview over kwaliteit bij kleinere kantoren, kritische berichtgeving in het FD en forse statements in het green paper van Barnier. Ook de inhoudelijke reacties van het NIVRA, reacties van Kamerleden en meningen van al dan niet zelfverklaarde deskundigen –of ze nu terecht zijn of niet- stemmen droevig. De crisis lijkt compleet.

Juist daarom is het nu tijd voor actie. Tijd ons beroep weer te laten landen in de maatschappij. Maar niet als een beroep dat zich beroept op wetten en regels en niet begrepen wordt. Een beroep dat pro-actief uit eigen kracht zich ontwikkelt naar een zichtbaar relevante functie in het maatschappelijk verkeer. Een beroep dat communiceert met het maatschappelijk verkeer en ook de percepties kan managen. Een beroep dat een stevige basis kent in wetenschap, opleiding, ethiek en innovatie. Een beroep dat wordt uitgeoefend door goed opgeleide, integere professionals met plezier in hun vak. Een beroep dat ik nog lang wil blijven uitoefenen!

Als u dit gevoel deelt, denk dat mee over die toekomst! Discussieer hier en op de verschillende podia en laat juist dit geluid horen. Laat horen wat je van de huidige situatie vindt en waar je verbetering ziet. Of bezoek de eerste, spontane brainstormsessie aanstaande vrijdag 22 oktober bij Coney in Rotterdam, georganiseerd op initiatief van Pieter de Kok (Waarom? Klik hier! Aanmelden via DM aan @ConeyNL).

Sneer DNB naar accountants, een foutje met een seintje?

Veel nieuws over de slecht presterende pensioenfondsen die door minister Donner gedwongen worden de uitkeringen aan te passen. Veel onrust over het nog niet bekend zijn welke fondsen dit betrof, een Tweede Kamer dat terugkomt van reces voor een spoeddebat over deze kwestie. Tegen deze achtergrond gaf het directielid van toezichthouder DNB, Joanne Kellerman (verantwoordelijk voor pensioenfondsen) een interview aan het FD. In dit interview stelde ze onomwonden dat een deel van de ontstane problemen te wijten zijn aan de rol van ingehuurde accountants en actuarissen. Deze zouden soms akkoord gaan met ‘onjuiste waarderingen van illiquide beleggingen’ en ‘akkoord zijn gegaan met hoge concentraties van bepaalde effecten.’ In hetzelfde interview stelt ze tevens dat een ander deel van de problemen te wijten zijn aan het tekortschietende kennisniveau’s van de bestuurders. Een reflectie over het uitgeoefende toezicht in de afgelopen jaren op deze of andere punten ontbreekt in het interview. Waarmee het interview sterk de indruk begint te wekken van het bekende straatje dat blijkbaar schoon moet.

Het nadeel van een dergelijke veegactie is dat daarmee op andere straatjes dit vuil opduikt. Gelukkig heeft het daar ook niet lang gelegen. Bestuurder Van Vliet van PME (de grootste van de 14 ‘ probleemfondsen’ ) stelt in een interview met het Reformatorisch Dagblad afgelopen zaterdag dat het bewuste interview een poging van de DNB is ‘ het geschonden blazoen weer op te poetsen.’ Van Vliet stelt dat de ‘momentopname’ waaruit het dekkingstekort blijkt wordt veroorzaakt door de schommelingen in de te hanteren marktrente voor het berekenen van de verplichtingen. Deze ‘jojorente’  is volgens Van Vliet door de DNB doorgedrukt ‘ met het mes op tafel.’ Ook in dit interview ontbreekt een verdere reflectie op het  gevoerde beleid van het pensioenfonds, bijvoorbeeld op het gebied van beleggingen, risicomanagement. En, om een punt te noemen, het blijkbaar ontbreken of tekortschieten van afdekkingsinstrumenten voor dergelijke rentedalingen.

Ook het NIVRA kwam snel met een reactie op het interview. Woordvoerder Marc Schweppe uit verbazing over de wijze waarop DNB met dit standpunt naar buiten komt. Op het periodieke sectoroverleg met NIVRA en DNB zouden dergelijke beweringen nooit zijn geuit. Ook inhoudelijk herkent hij de kritiek niet. ‘Het waarderen van pensioenbeleggingen is altijd een momentopname. (…) Met de wijsheid achteraf kun je zeggen dat het in sommige gevallen misschien anders had gemoeten. Maar dat betekent niet automatisch dat accountants akkoord gingen met waarderingen die destijds onjuist waren.’ Ook de accountantskantoren KPMG en PWC reageren verbaasd. KPMG wil in gesprek met de DNB over haar kritiek, PWC zegt nooit te zijn aangesproken door DNB over foutieve pensioenwaarderingen.

Kortom, een domino-effect van het schoonvegen van straatjes. Natuurlijk prangt de vraag wie nu gelijk heeft in deze ontwikkelingen die het karakter krijgen van een ‘whodunnit.’ Wat betreft de kritiek van DNB op accountants heeft Prof. Marcel Pheijffer een treffende analyse gemaakt in zijn blog. Los van de huidige vraag wie schuld heeft, vraag ik me af of de kritiek van DNB op accountants, terecht of niet, in ieder geval geen signaal bevat dat gebruikt kan worden voor het verbeteren van het optreden van accountants. Kort gesteld, een foutje met een seintje?

Pensioenfondsen hebben te maken met omvangrijke posities aan bezittingen en verplichtingen. Deze posities vragen uitgebalanceerd beleggingsbeleid en risicomanagement. Begin 2010 rapporteerde de commissie Frijns dat een kwaliteitsslag bij pensioenfondsen gemaakt moet worden, onder andere op het gebied van risicobeheer. Risico’s die ook bestaan uit fluctuerende rentes en te hoge concentraties in bepaalde beleggingen. De mate waarin op alle relevante risico’s adequate maatregelen zijn getroffen zijn gecumuleerd een krachtige voorspeller van de mate waarin het pensioenfonds in de komende periode in staat zal zijn boven de minimale dekkingsvereisten te blijven. Ongetwijfeld is het beoordelen van deze risico’s en het risicomanagement betrokken in de scope van de controlerend accountant. Punt is dat deze werkzaamheden en uitkomsten niet zichtbaar gemaakt worden in de verklaring. Ondanks dat –gesteld dat- alle werkzaamheden integer, betrouwbaar en minutieus zijn uitgevoerd en het bestuur is geconfronteerd met niet afgedekte risico’s is het statement van de accountant na afloop niet anders dan alle andere: de standaardtekst van een goedkeurende verklaring. Een gemiste kans lijkt me. Het zou mooi zijn als het accountantsberoep een verklaring ontwikkelt die concreet, gefundeerd een oordeel uitspreekt over relevante aspecten van de ‘ gecontroleerde.’ In 2005 pleitte Kor Mollema al voor een Assurance nieuwe stijl, dat per bedrijfstak tweemaal per jaar een beoordeling uitvoert en rapporteert van bijvoorbeeld:

• adequate strategie en acceptatie daarvan in de organisatie
• correcte en consistente toepassing IAS,
• betrouwbaarheid interne en externe communicatiestromen
• security van de IT
• afwezigheid van corruptie
• compliance met weten regelgeving
• adequate interne control en een aanvaardbaar residueel risicoprofiel.
• de ontwikkeling van solvabiliteit en rentabiliteit

De eindweging van dergelijke factoren zou in een vijfpuntsschaal kunnen. Als we dit out-of-the-box-idee leggen naast de nu ontstane commotie vraag ik me af als bij de pensioenfondsen een verklaring was afgegeven die veel meer van onze werk en oordeel liet zien, deze commotie was ontstaan. Het gaat me daarmee niet zozeer of accountants in het huidige bestel al dan niet goed hun werk hebben gedaan, het sein uit al deze commotie moet vooral een heroriëntatie zijn op ons werk en de communicatie daarover. Een nieuwe oriëntatie op hoe we de behoeften van alle partijen in het maatschappelijk verkeer beter kunnen dienen. Een revolutie in de voor ieder bedrijf gelijke, weinigzeggende verklaring!

PS: Mag ik de komst van een eerste collectieve managementletter (voor de verzekeringsbranche), geïnitieerd door het NIVRA interpreteren als een hoopgevend teken?

Vakantie voorbij, en nu?

Vakanties zijn een bijzonder fenomeen. Het ‘vieren’ van vakantie als een onderbreking van het werkritme wordt inmiddels door veel Nederlanders als een noodzakelijk remedie beschouwd voor de inspanningen in een baan of het ondernemerschap. Bij voorkeur met meerdere doses per jaar in te nemen. Dit fenomeen bevestigt de immer aanwezige tegenstelling tussen een groot deel van het leven in een werkritme en het beleven van vrijheid in de vakantie. Een korte illustratie van deze tegenstellingen, zomaar uit het leven gegrepen, gevolgd door wat woorden van troost en hulp om met deze tegenstellingen te leren leven.

De eerste behoefte een vakantie te boeken ontstaat zodra het werkleven na een vorige vakantie weer in volle hevigheid ervaren wordt. In de steeds eerder donker wordende avonden begint de zoektocht over internet naar een geschikte vakantiebestemming. Gestart met het plezierige idee weg te dromen over heerlijke vakantiebestemmingen, devalueert het goede voornemen deze bezigheid al snel in het urenlang doorklikken van schreeuwerige vakantieaanbiedingen op talloze sites. Als na een kwellende periode uiteindelijk een beslissing gevraagd wordt is het kritisch vermogen aangetast door een overmatige consumptie van te-goed-uitziende-foto’s, laagste-prijs-garanties en twijfelachtige recensies. Daarmee is de vakantie geboekt, op goed geluk.

Vakanties boeken betekent niet dat al gestopt kan worden met werken. Doorgeploeterd wordt er, blik op oneindig, het werkritme uitlevend. Totdat we plotseling, een week of wat vóór de vertrekdatum ontwaken uit deze roes. De vakantie staat voor de deur! Als dit besef begint door te dringen gaat in het hoofd een schakelaar om. Nog een kleine tijd, en dan…! In die kleine tijd voor de vakantie moeten uiteraard nog teveel zaken worden gedaan. Het buffertje aan vooruitgeschoven werk moet weg. Een laatste krachtsinspanning, de laatste stress, dan kan –met een hoofd vol werk- de heenreis aanvaard worden. Een tocht met veel kilometers, files of vertragingen en kinderen die het idee ‘de reis is ook vakantie’ óók niet begrijpen. Na deze tocht wacht het uitpakken en de start van die begeerde vakantie.

Daar zit je dan. In de zon. Geen afspraken, geen werk, zomaar dagenlang alles doen waar je zin in hebt. En vooral niets doen waar je geen zin in hebt. Vaak duurt het even voordat de volle glorie van dat concept ook beleefd wordt. Maar dan heb je ook wat. Lange avonden, barbecues, heerlijke wijnen, boeken, ontbijt met versgehaald brood. Overmoedig worden vrijwillig allerlei activiteiten ondernomen. Grootse sportieve prestaties, overmatige brokken cultuur. Het vakantieleven is goed, totdat de laatste week aanbreekt. De gedachte aan de tijdelijkheid van het bereikte vat post. Koffers worden gepakt en al snel wordt de terugreis aanvaard. In het motto: ‘de terugreis is ook vakantie’ gelooft niemand meer. Thuiskomend in een muf ruikend huis, vergeten waren in de koelkast, begint de terugkeer naar het werkritme. Na een week heimwee naar de vrijheid, begint de sleur weer te trekken. De cirkel is rond.

Tegenstellingen! Natuurlijk de tegenstelling tussen het werkritme en het vakantieritme. Maar ook, veel vaker voorkomend dan je om je heen hoort, de langverwachte vakantie valt gewoon tegen. Hoe komen we deze tegenstellingen voorbij? Voor beide tegenstellingen wat hulp.

Tyler Mason, professor aan de George Mason University beschrijft drie belangrijke valkuilen die kunnen zorgen voor een tegenvallende vakantie:

1. Materie hoger waarderen dan ervaringen – bewezen is dat mensen op de lange termijn meer waarde hechten aan mooie herinneringen dan aan fysieke bezittingen. Je kunt beter meer op vakantie gaan en meer beleven dan dat geld uitgeven aan materie;
2. Alles bij het vertrouwde houden  -zelfs als mensen andere horizonten ontdekken, blijven ze te vaak in gewoonten hangen;  ga eens wat anders doen, eet wat anders, ontdek!
3. Van iedere vakantie verwachten dat die nonstop leuk is – deze te hoge verwachtingen kunnen maar al te snel beschaamd worden, eenvoudigweg omdat op vakantie sneller zaken mis kunnen gaan. Tyler Cowen stelt: “To maximize your happiness, lower your expectations”

Als u de tegenstelling tussen de verwachte en werkelijke vakantie hiermee gepareerd hebt, wordt de tegenstelling tussen het vakantieleven en het werkritme alleen maar groter. Zelfs hier is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, het PsychologieMagazine vat de aanbevelingen hieruit als volgt samen (tip: per aanbeveling variëren in de korrels zout):

1. Keer stapsgewijs terug
2. Wees lief voor jezelf
3. Omring je met herinneringen
4. Vergroen uw omgeving
5. Houd gezonde vakantiegewoontes vast
6. Schrap slechte gewoontes
7. Doe nog maar een ding tegelijk

Gewapend met deze kennis hoeft de nieuw ingezette cirkel minder vicieus te zijn. Op naar de volgende vakantie!

De crisis voorbij?

In een recent onderzoek geeft de Nederlandse MKB-ondernemer een positief signaal af: ruim 70% van de 632 ondervraagde MKB’ers geeft aan over vijf jaar groter te zijn dan nu het geval is. De verwachte groei zal vooral komen door een stijgende marktvraag en beter economisch klimaat. Interessant is hoe deze ondernemers zich naar verwachting gaan ontwikkelen:

• 35% door productspecialisatie

• 29% door innovatie

• 23% door focus op niches

• 17% door kostenleiderschap

.

Allereerst: een positieve uitkomst van een dergelijke enquête is vooral afhankelijk van de vraagstelling. Bij deze vraagstelling (verwacht u over 5 jaar groter te zijn dan u nu bent) sluit een langer voortdurende crisis niet uit. Deze vraag kan ook met ‘ja’ worden beantwoord in een scenario waarin de komende drie jaar de groei stagneert en de laatste jaren alleen prijsindexatie wordt toegepast.

.

Toch staat dit signaal niet alleen. Het CBS berichtte in juni dat het aantal faillissementen fors afgenomen is. Actuele cijfers bevestigen dat beeld. In een recent onderzoek van TNS Nipo in opdracht van De Raadgevers Bedrijfsjuristen onder 525 MKB-ondernemers blijkt dat de MKB’ers verwachten in 2010 minder mensen te hoeven ontslaan dan in 2009.

.

Ondanks deze positieve berichten wisselt de feitelijke toestand per bedrijfstak nog sterk. Vandaag bericht het FD dat het er voor de bouw nog somberder uitziet dan verwacht. Een eerdere inschatting van het EIM hield rekening met het verlies van 30.000 banen in de bouwsector voor dit jaar, inmiddels is dat bijgesteld naar 40.000. Ook in de ICT-sector is het nog somberheid troef. De door Ernst & Young bijgehouden ICT-barometer zakt van 104 naar 81. De huidige ontwikkelingen in de ICT-sector zijn daarmee terug op het niveau van december 2009.

.

Vorige maand bericht het FD in een interview met Anneke Wieling van Proviti dat het steeds moeilijker is voor bedrijven in het MKB financiering van een bank los te krijgen. Los van de overige aspecten die zij benoemt is één aspect relevant voor de accountant van de ondernemer. Zij stelt dat ondernemers vaak niet in staat zijn betrouwbare en verdergaande rapportages aan de bank aan te leveren, zoals toekomstscenario’s en kasstroomprognoses. Hier ligt de uitdaging voor de accountants van al die klanten die voordat de zon achter de wolken tevoorschijn komt (over vijf jaar) nu behoefte hebben aan ondersteuning in een moeilijke tijd. Een accountant die realistisch is over de huidige en toekomstige economische vooruitzichten en de ondernemer pro-actief en tijdig adviseert en begeleidt bij de financieringsaanvraag. Een uitdaging voor de beroepsgroep, een must voor het MKB zodat de positieve verwachtingen ook waargemaakt kunnen worden.

.

PS: ben overigens erg benieuwd naar de economische verwachtingen in de accountancybranche en nog veel meer waarin de groei verwacht wordt: Innovatie? Productspecialisatie? Of fusies?

.

Deze blogpost is ook verschenen op www.financebase.nl.

XBRL: waar zijn accountants bang voor?

Op 24 juni 2010 zijn de uitkomsten van een enquete over XBRL en SBR bekendgemaakt. De enquête is breed uitgezet onder de leden van beroepsorganisaties, zowel onder accountants als belastingadviseurs. Met schokkende uitkomsten. Een kleine greep:

53% van de ondervraagden besteedt geen aandacht aan XBRL, voor 92% van de ondervraagden heeft XBRL geen prioriteit. Ondanks dat geen aandacht wordt besteedt aan XBRL wordt wel geklaagd over de beschikbare informatie over XBRL en de mogelijkheden daarvan.  45% twijfelt of XBRL wel een succes wordt. Voor 64% is het feit dat klanten er (nog) niet om vragen een reden geen besluit te nemen over XBRL. Circa één derde van de ondervraagden vindt de invoering van XBRL te complex, te kostbaar of voert het niet in omdat het niet verplicht is.

Eigenlijk een prima samenvatting van de houding van allerlei beroepsgenoten die ik trof op bijeenkomsten rond dit thema. Helaas wel een beschamende graadmeter van de mate waarin in onze branche strategische visie, innovatiekracht en ondernemerschap aanwezig is.  Waar is de branche eigenlijk bang voor?

Absolute transparantie en de kracht van de massa

Vorige maand verscheen in ‘De Accountant’ een mooi staaltje van out-of-the-box-denken door Nart Wielaart. In een helder en goed onderbouwd betoog (‘Van Lego kun je alles maken‘) stelde hij kortweg het volgende. Als je informatie volledig en op een uniforme manier (XBRL!) beschikbaar stelt, kan de kracht van de massa inzetten voor regulering, correctie en daarmee betrouwbaarheid. Als voorbeelden van dergelijke systemen worden Wikipedia, restaurantsite Iens.nl en open-source-software genoemd.  In een systeem van absolute transparantie vervallen de rollen van accountants en creditraters. Als voorbeelden van beschikbaarstellen van ruwe data wordt Freerisk.org genoemd en Data.gov genoemd. De eerste site stelt ruwe data ter beschikking van een aantal grote Amerikaanse bedrijven, de tweede deelt veel data van de Amerikaanse overheid. Helaas bleek bij het schrijven van dit blog de eerste site plat te liggen, te veel belangstelling?

Dit artikel heeft me behoorlijk getriggerd. Want dat een tendens is ontstaan naar meer transparantie, zoals ook beschreven wordt is niet te ontkennen. Toch maak ik graag een paar kanttekeningen bij het betoog.

Meer specialisatie in het accountancyonderwijs!

Op de zonovergoten 29 april vond op Nyenrode Business Universiteit een symposium van de VAS in het teken van ‘Internationalisering en specialisatie van het accountantsonderwijs.’ Een indrukwekkende sprekerslijst wisten de ruim honderd bezoekers mee te nemen in de visies op de toekomst van het accountancy-onderwijs. De leiding van ‘éminence grise‘ Jules Muis was scherp en humoristisch. De bezoekers namen graag de gelegenheid zowel tijdens als na de bijdragen van de sprekers het debat aan te gaan. Een verlevendiging van de middag, die soms zelfs het karakter kreeg van een brainstormsessie.

Als organisator was het symposium voor de VAS, als belangbehartiger van accountancystudenten, een uitgelezen kans de eigen standpunten onder de aandacht te brengen van veel aanwezige ‘onderwijsbobo’s.’ De door de VAS neergezette visie leek voornamelijk te stoelen op de volgende twee uitgangspunten:

• Een student moet zonder achterstand in studie of stage in periode in het buitenland kunnen werken en studeren
• Een student moet zonder de RA-kwalificatie te verliezen vóór het afronden van de studie kunnen switchen naar het bedrijfsleven of een andere werkomgeving

Absoluut behartenswaardige aspecten voor de VAS. Al had ik mijn smaak misschien meer urgentie gegeven aan de studeerbaarheid van de opleiding, de stuwmeren aan vertragingen rond de twee scriptiemomenten, de bureaucratische praktijkstage of de (oldschool, want in mijn VAS-bestuurstijd al populaire) werk-studie-privebalans gekozen.

Internationalisering van het onderwijs als deelthema voor het symposium blijkt al snel te gaan over het praktische probleem van werken/studeren in het buitenland. Een probleem dat, gedurende het symposium, al opgelost werd verklaard door Leen Paape (Dean Nyenrode) en een vertegenwoordiger van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Wat betreft de opleiding dan, niet wat betreft de praktijkstage. Tsja, die stage…

Twinfield Masterclass: een impressie

Ja, ik ben op de Twinfield Masterclass geweest van afgelopen dinsdag. Belangrijkste reden? Twinfield heeft een goed verhaal te vertellen. Ook een goede reden: ik ben de mensen van Twinfield gaan waarderen: bevlogen, commercieel en een goed gevoel bij de accountancybranche. De serie masterclasses van Twinfield staan in het teken van het ‘Vooruitstrevend denken’-programma. Geen onbekend programma voor mij. In deze serie van masterclasses werd nu het thema ‘transparantie’ behandeld. Een thema dat juist voor vooruitstrevende accountants een uiterst relevant thema is. Kortom, genoeg inspiratie voor een blog!

Masterclass Twinfield in inspirerende omgeving MediaPlaza Utrecht

Evenals de vorige locatie (vooruitstrevend jaren ’30 sanatorium in Hilversum, check) is door Twinfield een hippe locatie gezocht en gevonden in het Mediaplaze in Utrecht (de vergaderzalen en bar). Het programma was afwisselend. Keynote-spreker Hans Voorn van Jaap.nl, de uitdager van gevestigde orde van makelaars hield een inspirerende speech over de parallellen tussen de makelaarswereld en de accountanycbranche. Belangrijke items in zijn presentatie: diensten aanbieden in heldere, transparante deeldiensten en efficiency in je proces. En last but not least: praten met klanten!

Mopperen? Of transparant communiceren?

De verwachtingskloof compleet?

Jaarrekeningen voor kleine ondernemingen afschaffen? Van de Europese Unie mogen lidstaten dat vanaf vorige maand regelen. Ook binnen Nederland gaan daar steeds meer stemmen voor op. Door de banken wordt openlijk verkondigt weinig tot geen waarde te hechten aan de accountantsverklaring. Bij de aanlevering van gegevens in SBR aan de banken wordt een accountantsverklaring niet standaard uitgevraagd.

Deze constateringen raken accountants fors. Een aanzienlijk deel van het werk in de samenstelpraktijk lijkt onder druk te komen staan. Deze ontwikkelingen zijn wat mij betreft een gezonde impuls de toegevoegde waarde van accountants opnieuw onder de loep te nemen.

In een eerder blogpost is de conclusie:

“Als we nu geloven dat de waarde zit een mooi ingebonden rapport van zo’n 35 pagina’s, is nog een lange weg te gaan. De accountant heeft een onmisbare rol in het huidige en toekomstige proces als partij die informatie betrouwbaar maakt, die informatie vertaalt naar stuurinformatie. Nog belangrijker, alle kennis van het kantoor en de ondernemer vertaalt in krachtige adviezen, en gebruikt om een sparring partner te zijn.”

Het aardige is dat ik de laatste tijd een aantal bijeenkomsten heb bijgewoond waarin de ‘noodklok’ werd geluid. Let op: een deel van je werk verdwijnt, wat is je antwoord? De reacties uit de zaal varieerden van heftige ontkenning, het hopen dat het zo’n vaart niet loopt tot wat mopperachtig: ze kunnen niet zonder ons want…

Integratie van IT in de audit-aanpak voor het MKB

Niet nieuw is de toenemende automatiseringsgraad van MKB-bedrijven. In toenemende mate worden de bedrijfsprocessen geautomatiseerd en vaak geintegreerd in veelomvattende ERP-pakketten. Binnen het MKB wordt gebruik gemaakt van webwinkels, die rechtstreeks gekoppeld zijn aan de systemen van een MKB’er.

Geen nieuws dus. Het mag ook geen nieuws zijn dat deze ontwikkelingen ook de controleaanpak van de accountant in het MKB raken. De accountant die in veel gevallen niet of te weinig deze systemen betrok in de controleaanpak. De geschetste ontwikkelingen gaan deze houding vrijwel onmogelijk maken.

Binnen accountantsopleidingen wordt aandacht besteed aan de verschijningsvormen van IT. Ook wordt aandacht besteed aan IT in binnen de interne beheersing en binnen de controleaanpak van de accountant. Daarnaast is er al jarenlang een opleiding tot IT-auditor, die professionals opleidt tot het auditen en certificeren van (onderdelen van) geautomatiseerde omgevingen. Ook niets nieuws dus.

Toch worstelen veel accountantskantoren met de vraag hoe de IT in de auditaanpak te verwerken. Een deel van de accountants onderkent het probleem eenvoudigweg (nog) niet en controleert eenvoudigweg om de computer heen. De IT-auditors, die tenslotte hebben doorgeleerd, zien alle IT-aspecten in de reguliere accountantscontrole vooral als hùn domein. Zij weten er alles van, dat moet je niet aan die accountants overlaten. Zij zien het liefst een integrale rol voor de IT-auditor in de hele controle (met de budgettaire gevolgen van dien). En… de vers afgestudeerde accountants blijken toch niet allemaal zoveel te hebben opgestoken van de IT-componenten.

Jaarverslag 2009 Port of Rotterdam: zo kan het ook!

Een mooi voorbeeld hoe een jaarverslag wèl toegankelijk, aantrekkelijk en innovatief kan zijn is het jaarverslag over 2009 van de Port of Rotterdam. Dit jaarverslag wordt alleen uitgebracht op een website, of in een PDF, waarin de gebruiker de gewenste hoofdstukken à la carte kan samenstellen.

Het jaarverslag is gepubliceerd op een aparte website. In het jaarverslag zijn rond 3 thema’s filmpjes opgenomen, waarin een interview wordt gecombineerd met beelden van de verschillende projecten. De kerncijfers zijn te bekijken via cockpits, waarin interactieve grafieken en charts zijn opgenomen. Zelfs de eigenlijke jaarrekening, die door de  inrichtingsvereisten redelijk traditioneel blijft, is behoorlijk toegankelijk vanwege de interactie. Doorklikken naar specificaties, goede navigatie leidt tot het snel doorzoeken naar datgene wat je wil zien. Via het aanvinken van onderdelen kan een ‘custom-made’ jaarverslag naar PDF worden gehaald.

Het jaarverslag betreft een verslag in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de jaarrekening in één. De extern accountant, Ernst & Young certificeert beide aspecten in één verklaring. In de verklaring wordt uitgelegd dat de jaarrekening gecontroleerd wordt zodat een redelijke mate van zekerheid ontstaat èn dat het gehele jaarverslag is beoordeeld gericht op een beperkte mate van zekerheid. Dit wordt op iedere pagina zichtbaar gemaakt door de button ‘extern geverifieerd.’

Bij het bekijken van dit jaarverslag bekroop me alleen de vraag: hoe zou de accountant geregeld hebben dat de inhoud van de geverifieerde site niet door derden of Port of Rotterdam zelf wordt gewijzigd? Strenge beveiliging en zelf alleen de toegangscodes tot de site bewaken?

Het jaarverslag 2009 van de Port of Rotterdam is er absoluut één in de categorie: zo kan het ook! Misschien dat dit een trend zichtbaar maakt dat jaarverslagen de gegevens interactiever en beter bruikbaar maken voor de stakeholders. Shell gaat nog 1 stap verder: die staat het naar excel halen toe van delen van het jaarverslag. Nog even en we downloaden de gegevens in XBRL naar eigen data-analysetools?

Personal finance in control met Yunoo.nl

Hoe goed heeft de Nederlander zijn persoonlijke financien op orde? Heel slecht volgens een recent onderzoeksrapport van het Nibud:

Een kwart van de Nederlanders spaart nooit en nog eens een kwart spaart alleen als er geld overblijft. De helft van de Nederlanders heeft onvoldoende geld achter de hand om tegenvallers te kunnen opvangen. Daarnaast maakt vier van de vijf Nederlanders geen overzicht van de toekomstige uitgaven en houdt een kwart van de Nederlanders nooit bij waar het geld blijft. Nog eens een kwart van de Nederlanders staat iedere maand rood en meer dan een derde heeft een (niet-hypothecaire) lening.

Dit zijn schokkende uitkomsten. Van Jan Modaal tot en met ondernemers, iedereen lijkt te worstelen met het op orde houden van de persoonlijke financiën. Een belangrijke hobbel is dat het niet de leukste klus is zelf alle uitgaven op een rij te zetten. Deze week liep ik zelf tegen een mooie online-oplossing aan: Yunoo.nl. Onderstaand kort mijn ervaringen nadat ik (grondig als ik ben 😉 ) vanaf 1 januari 2009 al mijn mutaties heb ingelezen.

Het importeren van de bankmutaties gaat gemakkelijk. Vanuit internetbankieren (vrijwel alle banken en formaten worden ondersteund) maak je een download aan van de bankmutaties, die je vervolgens upload naar Yunoo. De stappen worden inzichtelijk weergegeven en toegelicht. Een aanzienlijk deel van de transacties wordt automatisch gekoppeld aan de ingerichte categorieën, in mijn geval 65%. De resterende 35% kost de meeste energie. De niet-gecategoriseerde transacties zijn met behulp van een menu of ‘drag-and-drop’ eenvoudig te koppelen. Soortgelijke transacties kunnen gelijk ook worden meegekoppeld. Deze sessie duurde mij voor zo’n 15 maanden bij elkaar een uur. Met het importeren en categoriseren van de bankmutaties is de basis gelegd voor de kracht van Yunoo:

• Dashboards voor alle mogelijke weergaven
• Makkelijk terugzoeken tot op transactieniveau
• Verloop van de rekeningsaldi beoordelen
• Eigen uitgavenpatroon vergelijken met landelijke gemiddelden (je kunt je doelgroep specifiek aangeven)
• Inregelen van budgetten, maandelijks beoordelen van je ‘ budgetresultaten’

2010: Volop uitdagingen voor accountants!

2010 wordt opnieuw een jaar van volop uitdagingen voor de accountancy. In deze blog een weergave van de lopende ontwikkelingen en de uitdagingen die dit oplevert voor de accountant die actief is in de samenstelpraktijk. What’s going on?

SBR verandert de procesgang

De laatste tijd staan de verschillende media bol van allerlei ontwikkelingen die de huidige rol van de accountant raken. De bekendste en heel veelgenoemde is de ontwikkeling van XBRL en SBR. Deze ‘digitale taal’ voor allerlei vormen van financiële verslagen is al een oude hype. Vanaf 2005 is de taal en de toepassing in ontwikkeling. In 2009 krijgt de ontwikkeling van SBR een boost doordat de banken een fors statement maken: vanaf 1 april claimen zij klaar voor de ontvangst van financiële verslagen volgens de SBR-bankentaxonomie. SBR betekent concreet een andere output van het bestaande proces.

De opkomst van SBR leidt ook tot ontwikkeling bij softwareleveranciers. De komst van SBR leidt ertoe dat boekhoudpakketten ook SBR-bestanden kunnen genereren. Jaarrekeningsoftware als Caseware moet SBR kunnen importeren en na ‘veredeling’ kunnen exporteren. Voor het verzenden van SBR-bestanden, na een eventuele goedkeuring door de klant, is infrastructuur als een portal nodig deze aan te kunnen bieden bij de uitvragende partijen. Opmerkelijk is de onlangs gepresenteerde visie van Twinfield (online boekhoudpakket) op SBR: niet alleen zal Twinfield SBR-output gaan leveren, de ambitie van Twinfield is ook de beoordeling van de accountant middels checklisten en andere tools te ondersteunen en de definitieve rapportages te delen op een portal met de klant. Met deze visie ambieert Twinfield niet alleen een boekhoudpakket te zijn, maar ook de volgende schakels in het proces te faciliteren.

Deel van het accountantswerk staat ter discussie

Van diverse kanten blijkt dat een deel van de huidige werkzaamheden onder druk komt te staan. Allereerst het stevige statement van de banken geen waarde te hechten aan de samenstelverklaringen. Vandaag heeft het Europees Parlement lidstaten de mogelijkheid geboden de jaarrekeningverplichting voor kleine vennootschappen te schrappen. Daarnaast is al een tijd sprake van het mogelijk verhogen van de grenzen voor controleplicht. Bij de invoering van de nieuwe wet op de rechtspersonen vervallen allerlei verplichte verklaringen zoals de inbrengverklaring. Kortom, allemaal signalen dat een deel van de huidige werkzaamheden verminderen, vervallen of in een andere vorm terugkomen.

Wat is daarop uw antwoord?

De belangrijkste vraag bij de mooie huwelijksceremonie. Een antwoord dat de rest van je leven verandert. Eigenlijk is dat ook zo met de geschetste ontwikkelingen. Die vragen een antwoord dat wel eens het accountantsleven kan veranderen.

Open source software: een aantal mooie voorbeelden

Een van de meest opmerkelijke ontwikkelingen die tot stand zijn gebracht door internet, is de opkomst van zogeheten open source software. Software die door heel veel mensen wordt ontwikkeld en (vrijwel) gratis ter beschikking wordt gesteld. Open source software is een mooi voorbeeld van de ‘Google economie’ zoals beschreven in het boek: ‘Wat zou Google doen’ van Jeff Jarvis.

Wat is open source?

Open source software is software waarvan de broncode (de programmeertaal) vrij toegankelijk is voor iedereen. Iedereen kan de broncode downloaden en bewerken. Via platforms op internet, zoals Sourceforge.net, vormen gebruikers van deze software groepen. Binnen deze groepen wordt de software continue verder ontwikkeld en wordt maximaal gebruik gemaakt van de ervaringen en programmeerinspanningen van de gebruikers.

De software wordt gratis ter beschikking gesteld aan gebruikers, soms is registratie op het platform verplicht. Doordat toch vraag is naar ondersteuning en onderhoud van de software, zijn partijen actief die servicecontracten aanbieden op de opensourcesoftware.

Creditrating door accountants?

De afgelopen jaren is van diverse kanten aandacht besteed aan credit rating door accountants. Al vanaf 2008 wordt gesteld dat dit een aantrekkelijke aanvullende dienstverlening door accountants zou kunnen worden. Al eerder waren kritische geluiden te horen. Op 12 februari 2010 een duidelijk signaal van Peter Knuvers RA, verbonden aan de Rabobank (AN2-2010): “weinig nut van credit rating door accountants.” Een impressie van ontstaan van een tendens, de kritiek, de praktische bezwaren en de huidige status.

Wat is creditrating?

Creditrating is een algehele beoordeling van de kredietwaardigheid van een entiteit. Op dit moment zijn een klein aantal toonaangevende creditraters actief, zoals Moody’s en Standard & Poor’s die zich vooral richten op het beoordelen van kredietwaardigheid van grote ondernemingen. Sinds de invoering van Basel II in 2007 is voor banken de individuele inschatting van kredietwaardigheid en verlieskansen direct van belang voor de kosten van het ingezette kapitaal.

Ontstaan van een tendens

Al in 2006 wordt in AccountancyNieuws bericht over de komst van Basel II en de mogelijkheden voor accountants. In dit artikel adviseert Jan Wietsma ls accountant samen met de klant het gesprek aan te gaan met de bank over de huidige rating en de mogelijkheden tot verbetering. In december 2007 adviseert Jan Wietsma in AccountancyNieuws omscholing van accountants en medewerkers tot ‘Rating Advisor.’ Immers, nemen we deze ontwikkeling niet serieus, “zullen nieuwe concurrenten opstaan en de functie van het bestaansrecht van de accountant in het MKB verder uithollen.”

In april 2008 kondigt het SRA de samenwerking aan met URA, een Europees ratingagentschap. Doel van de samenwerking: aanbieden van infrastructuur voor het uitvoeren van ratings door (SRA-)accountants en daarmee beïnvloeden van het risicoprofiel van de klant, zodat deze de laagst mogelijke financieringskosten realiseert. Ook het NIVRA en NOvAA kondigden eind 2007 aan rating services te gaan ontwikkelen.

Al deze initiatieven, zoals mooi samengevat in een artikel in De Accountant in 2008, hebben tot op heden tot weinig zichtbare resultaten geleid. Na de eerste persberichten zie ik, twee jaar verder, geen publicaties met wapenfeiten meer. Enige recente ontwikkeling is de start van een 4-maandse opleiding op Nyenrode tot Credit Rating Advisor (vanaf september 2009).

Kritiek

Vanaf het begin zijn ook kritische geluiden te horen geweest. In april 2008 noemt Marcel Pheiffer in zijn weblog de creditrating door accountants een ‘proefballon die snel zal overdrijven.’ Voornaamste kritiekpunten: in hoeverre is de accountant onafhankelijk bij deze bepaling en in hoeverre is de accountant ook echt deskundig op dit gebied? Bezwaren die gedeeld worden door diverse ondervraagden in een groot artikel in De Accountant van april 2008. In september 2008 wordt in de De Accountant dieper ingegaan op de rol van de accountant als MKB-raters. Naast de kansen en voordelen, zoals geschetst bij het ontstaan van een tendens is ook al kritiek zichtbaar: “Klanten en accountants moeten wel beseffen dat banken andere modellen en verklarende variabelen gebruiken dan accountants in de rating-systemen die zij gebruiken. Ook zullen de gewichten van de variabelen vaak anders zijn.” Dit punt wordt ook herhaald in het interview met Peter Knuvers RA. Banken hebben ieder een eigen ratingsysteem, dat niet openbaar is. Banken zullen zelf op basis van deze ratings, de eigen rekenmodellen en databases met ervaringscijfers tot het prijzen van financieringen komen. De rol van de accountant is in dit proces marginaal. Knuvers stelt: richt je als accountant op de betrouwbaarheid van de gegevens in de SBR-sets.

Absurd verdienmodel van DSB

In het vandaag verschenen bericht in NRC op basis van gelekte documenten van DSB laat een onthutsend beeld zien van het verdienmodel van DSB Bank. Kort de feiten op een rij:

• Afgelopen 10 jaar 875 miljoen premie-omzet aan allerlei polissen;
• Provisie op deze polissen: 422 miljoen (48%)!
• 20% van alle verkochte koopsompolissen heeft een provisie > 85% (vnl. kredietbeschermingsproducten)
• 8441 klanten met te hoog verstrekte 1e hypotheek
• Van deze klanten hadden 1309 klanten betalingsachterstanden: 16%
• 10.989 klanten met te hoog verstrekte 2e hypotheek
• Van deze klanten hadden 1.069 betalingsachterstand: 10%
• In veel gevallen sprake van koppelverkoop (te hoge leningen aan te dure polissen)

Intern berekende waarde van claims tussen 69 en 148 miljoen. O ja, ook nog 17 miljoen diversen, waaronder boetes AFM en aandelenleaseclaims.

Bi j het lezen van dit bericht twéé vragen:

1. Wat is de belangrijkste diepe oorzaak van de ondergang van DSB? De DNB of toch het bestuur? Zie ook mijn eerdere blog.
2. Welke inschattingen en overwegingen heeft de controlerend accountant gemaakt bij het beoordelen van het verdienmodel en gevolgen voor claims en schikkingen? Bij de jaarrekening 2008 is een goedkeurende verklaring afgegeven, getekend op 29 juni 2009. Op 19 oktober 2009 wordt het faillissement uitgesproken. Uit gelekt document (gedtaeerd op 17 oktober 2009) bleken opeens de schattingen wèl te maken en wezenlijke bedragen te bevatten. Natuurlijk wijsheid achteraf: maar welke lessen kan de beroepsgroep trekken uit deze casus?

Een onthutsend beeld van een onderneming die jarenlang veel geld kon verdienen met een absurd verdienmodel. Een onderneming met een dergelijk verdienmodel hoort geen bestaansrecht te hebben. Vragen die resteren zijn: waarom neemt het bestuur de verantwoordelijkheid niet voor de ondergang en wat deden controlerende partijen als DNB en Ernst & Young?

Ben heel benieuwd naar de lessen uit een nachtmerrie voor veel consumenten en werknemers.

Update: Op accountant.nl een uitstekende analyse van Prof. Marcel Pheijffer over de casus DSB – Ernst & Young