Continuous Auditing: The Audit of the Future

De hoofdtaak van een accountant is het toevoegen van zekerheid voor de gebruiker aan informatie die door een onderneming wordt opgeleverd. Dit gebeurt door eventuele fouten in die informatie te ontdekken en daarover te rapporteren. Afhankelijk van de omvang van een onderneming is het wettelijk verplicht om deze taak bij de controle van een jaarrekening uit te voeren. Maar waarom kan dit maar een keer per jaar en niet op continue basis? Betrouwbare up to date informatie is toch relevanter dan betrouwbare informatie over een jaar geleden? Ziedaar de toekomst van het accountantsberoep: Continuous Auditing. Hiermee voegt de accountant zekerheid toe aan informatie, wanneer en over welke periode dit maar gewenst is.

In een tijd van economische teruggang zijn investeerders en financiers op zoek naar zekerheid over hun investeringen en leningen. De ondernemingsleiding moet zich daarom vaker verantwoorden tegenover deze stakeholders. Maar als leiding van een onderneming is betrouwbare informatie ook onontbeerlijk om prestaties te kunnen meten en processen te kunnen bijsturen. Voor beide categorieën van informatievoorziening verrijkt Continuous Auditing de informatiewaarde, waardoor risico’s in verantwoording en bijsturing worden verkleind.

Continuous auditing vertoont op een aantal aspecten een forse wijziging ten opzicht van traditionele auditing. David Y. Chan en Miklos Vasarhelyi hebben dit in een onderzoek in 2011 inzichtelijk gemaakt onder de titel “Innovation and practice of continuous auditing”. De essentiële aspecten geef ik hier weer.

• Frequentie; Van een audit verdeeld over interimcontrole en jaareindecontrole gaan we over op een continue audit. Op elk moment moet tenslotte een oordeel beschikbaar zijn over de betrouwbaarheid van de door de onderneming gegenereerde informatie.
• Controleaanpak; In plaats van reactief te bezien wat er wel en niet is terecht gekomen van de informatievoorziening bij de onderneming, wordt nu een proactieve controleaanpak van de accountant verwacht. Hierdoor kan hij garanderen dat alle benodigde informatie beschikbaar en controleerbaar is op het moment dat zekerheid wordt gevraagd.
• Steunen op interne beheersing; De processen in een onderneming vinden steeds meer geautomatiseerd plaats. Dit geeft de accountant de kans om van deze automatisering gebruik te maken en aan de betrouwbare werking van het systeem zekerheid te ontlenen. Handmatige controles gaan vervallen en door slimme tools (zoals Embedded Audit Modules) wordt waar nodig continue de werking van de beheersing van processen gemeten.
• Werk en rol van de accountant; Continuous Auditing vraagt om een andere werkwijze van de accountant. Het besteden van veel kostbare uren aan de uitvoering van handmatige controlewerkzaamheden wordt vervangen door oordeelsvorming over de geautomatiseerde interne beheersing en de uitzonderingen die gedetecteerd worden. De zogenaamde ‘audit by exception’ krijgt dan echt inhoud. Eigenlijk wordt de accountant de externe toezichthouder op het interne monitoring systeem bij de onderneming.
• Aard, timing en inhoud; In plaats van handmatige functiescheidingen testen, worden voortaan informatiestromen geanalyseerd. Hiermee kunnen het vaststellen van het aloude ‘bestaan’ en de ‘werking’ van interne beheersingsmaatregelen gelijktijdig worden uitgevoerd. Tevens worden deelwaarnemingen op een klein gedeelte van alle transacties in een onderneming vervangen door data-analyse van de gehele datapopulatie in een onderneming.
• Analysemogelijkheden; Om grip te krijgen op de informatiestromen in een organisatie moesten voorheen menselijke gedragingen worden geanalyseerd. Bij Continuous Auditing is dit in veel mindere mate nodig en kan worden gesteund op de controle op datastromen, waardoor continuous monitoring en continuous auditing gaan samenvallen.
• Rapportage; Een jaarrekening krijgt eindelijk het stempel dat het verdient: historisch verantwoordingsdocument. De accountant gaat in het continuous auditing tijdperk zekerheid verstrekken wanneer dat gewenst is. En over de periode die gewenst is, of dat nu op dag-, week-, maand- of jaarbasis is.

Op welke termijn gaan deze wijzigingen zich voordoen? Wat ons betreft op de kortst mogelijke termijn. Sterker nog, wij spannen ons in om Continuous Auditing zowel wetenschappelijk als in de praktijk vorm te geven. Waarom? Omdat wij voor ons vak gaan; het toevoegen van zekerheid aan informatie. Continue.

De business case van de accountant

In de vakliteratuur van accountants wordt regelmatig aangegeven dat ‘naast de klant gaan staan’ leidt tot een meer tevreden klant. Dit zou dan inhouden dat klanttevredenheid met audit werkzaamheden moeilijk te realiseren is, maar dat accountantskantoren meer moeten adviseren aan hun klanten om de tevredenheid te verhogen. Ook in de discussie rondom splitsing tussen advies- en audit activiteiten bij klanten komt nogal eens in de discussie naar voren dat bij de keuze voor alleen audit een belangrijke kans voor een tevreden klant wegvalt.

Vanuit deze gedachte dringen zich de vragen op wat we moeten verstaan onder het begrip klanttevredenheid, welke determinanten daarvan te onderkennen zijn en wat de relatie is tussen klanttevredenheid en non-audit fees. Onlangs ben ik afgestudeerd aan Business Universiteit Nyenrode waarvoor ik onderzoek heb uitgevoerd om inzicht te krijgen in de antwoorden op deze vragen. Daarmee heb ik meer duidelijkheid willen scheppen over de wijze waarop de klanttevredenheid met betrekking tot accountantskantoren bij MKB-ondernemingen in Nederland kan worden beïnvloed.

Mijn onderzoek is gebaseerd op de volgende onderzoeksvragen:

• Welke determinanten met betrekking tot klanttevredenheid in accountancy kunnen we onderscheiden?
• Wat is de relatie tussen non-audit services en klanttevredenheid?
• In welke mate is sprake van een positief verband tussen non-audit services en klanttevredenheid?

Na uiteraard de opbouw van een gedegen theoretische basis is het onderzoek uitgevoerd onder 1.500 MKB-ondernemingen in Nederland. Het typische MKB-karakter is hierin geborgd door alleen bedrijven in het onderzoek op te nemen die geen dochteronderneming zijn van een buitenlandse vennootschap, geen ondernemingen in de financiële sector, alleen B.V.’s en N.V.’s en maximaal € 250 miljoen omzet per jaar.

In het onderstaande worden de antwoorden op de onderzoeksvragen en de belangrijkste bevindingen kort toegelicht.

Welke determinanten met betrekking tot klanttevredenheid in accountancy kunnen we onderscheiden?

Op basis van literatuuronderzoek kan worden gesteld dat klanttevredenheid op twee verschillende manieren kan worden ingedeeld, naar kwaliteitsaspecten en naar benefits. Als kwaliteitsaspecten van de accountantsdienstverlening in dit onderzoek zijn Reliability, Assurance, Responsiveness en Empathy gedetecteerd, waaraan vervolgens meetpunten voor onderzoek zijn gekoppeld. Deze aspecten zijn als volgt te duiden:

• Reliability  –  Vermogen om toegezegde diensten betrouwbaar en accuraat uit te voeren
• Assurance  –  Kennis en voorkomendheid en het vermogen om vertrouwen en betrouwbaarheid over te brengen
• Responsiveness  –  Bereidheid om klanten te helpen en direct diensten aan te bieden
• Empathy  –  Zorg en individuele aandacht die de werknemers aan hun klanten geven

Het geheel van kwaliteitsaspecten is in dit onderzoek geplaatst in het raamwerk van de beleving van de klant. Deze beleving wordt gesplitst in core benefits (daadwerkelijke dienstverlening) en relational benefits (manier waarop dienstverlening wordt volbracht). In de onderzoeksresultaten worden de diverse aspecten van dienstverlening in het model bevestigd, waarmee dit model ook te hanteren is voor toekomstig onderzoek. De algemene analyse vanuit het model is dat Reliability-aspect van deskundigheid van de accountant veruit het grootste deel van de klanttevredenheid bepaalt.

Onderzoeksmodel klanttevredenheid

 

Bovenstaand onderzoeksmodel laat zien dat de klanttevredenheid wordt bepaald door zowel core benefits als relational benefits. Een precieze koppeling tussen de weergegeven kwaliteitsaspecten en de benefits is niet te geven, maar wel wordt duidelijk dat in de glijdende schaal reliability en assurance meer onderdeel van de daadwerkelijke dienstverlening zijn en dat empathy en responsiveness meer betrekking hebben op de manier waarop de klant wordt bediend. De weergegeven termen buiten de benefits-ring geven de aspecten weer aan de waarvan in mijn onderzoek de kwaliteitsaspecten zijn gemeten.

Wat is de relatie tussen non-audit services en klanttevredenheid?

Vanuit het theoretisch onderzoek was de verwachting dat het verlenen van non-audit services door de accountant zou leiden tot een hogere klanttevredenheid. Bij non-audit services heeft de accountant namelijk de mogelijkheid om de relational benefits, waaronder de vriendschappelijke relatie met de klant en intensiteit van het contact, beter vorm te geven. De accountant is in de adviesdienstverlening niet gebonden aan onafhankelijkheidsregels, wat bij auditwerkzaamheden wel zo is. Verder heeft een uit te voeren jaarrekeningcontrole een meer verplichtend karakter vanuit wet- en regelgeving dan adviesdienstverlening. En ook de inhoud van de adviesdienst is veel minder gereguleerd dan audit dienstverlening, getuige alleen al NV COS richtlijnen.

In welke mate is sprake van een positief verband tussen non-audit services en klanttevredenheid?

Vanuit de enquêtes die zijn afgenomen bij de MKB-ondernemingen blijkt dat de tevredenheid toeneemt als er zowel relatief als in absolute bedragen gezien meer non-audit dienstverlening aan de klant plaatsvindt. Ditzelfde verband is zichtbaar als de adviesdienstverlening wordt afgezet tegen de standaarddienstverlening door accountants, oftewel het samenstellen en controleren van jaarrekeningen. Statistisch gezien zijn deze verbanden echter niet als significant aan te merken, waardoor het niet gerechtvaardigd is om te stellen dat meer non-audit services leiden tot een grotere mate van klanttevredenheid. Oorzaken hiervan zouden kunnen zijn dat de verwachtingen van de klant met betrekking tot relational benefits bij audit dienstverlening lager zijn dan bij non-audit dienstverlening, de ervaren relational benefits bij non-audit dienstverlening minder zijn dan verwacht of de gedeclareerde audit fees ook gedeeltelijk betrekking hebben op de adviesfunctie van de accountant.

Opvallende bevindingen

Vanuit de diverse analyses in het onderzoek kunnen enkele opvallende punten worden gesignaleerd. Zo is een teamwisseling niet per definitie negatief voor een klant. Als de klant een teamwisseling als kwaliteitsverbetering beleeft, heeft dit zelfs een positief significante invloed op zijn gehele tevredenheid over de accountant.

Wat betreft tevredenheid is er onderscheid gemaakt naar ondernemingen die de jaarrekening laten controleren en degene die de jaarrekening laten samenstellen. Voor de (kleinere) ondernemingen die de jaarrekening laten samenstellen is de relatie met de accountant en de prijsstelling van de reguliere dienstverlening van belang in het bepalen van de tevredenheid. Bij de (grotere) ondernemingen die de jaarrekening laten controleren zijn in de dienstverlening de flexibiliteit in planning van de accountant, een goede teamwisseling en weinig discussie over de declaratie de factoren die meer van invloed zijn op de tevredenheid. Bij beide soorten klanten is echter de deskundigheid van de accountant het meest van belang voor de klanttevredenheid. Genoemde factoren kunnen in de strategiebepaling en ontwikkeling van dienstverlening door accountantskantoren een rol van betekenis vervullen. Daarbij is aandacht vereist voor een onderscheiden aanpak in dienstverlening door de accountant bij de kleinere en grotere ondernemingen.

Vermeldenswaardig detail is nog dat klanten gemiddeld genomen minder tevreden zijn bij een Big-4 kantoor dan bij een non big-4 kantoor. Van de ondernemingen die de controle laten uitvoeren door een Big-4 kantoor is 11% minder tevreden bij een Big-4 kantoor dan bij een non Big-4 kantoor. De eerlijkheid gebied te zeggen dat als ik bij een Big-4 kantoor had gewerkt, deze opmerking waarschijnlijk achterwege was gebleven in deze samenvatting…

Conclusie

Dit onderzoek is gestart met de vraag wat nu doorslaggevend is in de relatie tussen klant en accountant en of het verlenen van adviesdiensten de tevredenheid verhoogt. Uit dit onderzoek blijkt dat het ‘naast de klant staan’ om de tevredenheid te verhogen niet op voorhand betekent dat er meer geadviseerd zal moeten worden door accountants. Het verband dat meer adviesdiensten leiden tot een hogere klanttevredenheid is namelijk niet significant gebleken. Klanttevredenheid is het verschil tussen verwachting en werkelijkheid op het gebied van zowel core benefits als relational benefits. De klanttevredenheid is in zeer belangrijke mate afhankelijk van de geleverde kwaliteit van dienstverlening als core benefit. Maar ook de wijze waarop de dienstverlening plaatsvindt, is bepalend voor de klanttevredenheid. Daarbij spelen de relational benefits als bereikbaarheid van de accountant en de vriendschappelijke relatie met de klant een rol.

Dit artikel is gebaseerd op de scriptie Master in Accountancy van W.G. Snoei, De business case van de accountant, 2011, Business Universiteit Nyenrode

And it all came together

 

Donderdag 9 december 2010 was het feest in Delft. Het feest van de transparantie. Het 3^e #tuacc hervormingsfestival was neergestreken in het ontzettend mooie pand van Exact langs de A13. En de combinatie van liefde en passie voor het accountantsvak met een goede verzorging van de inwendige mens waren de garantie voor een productieve avond.

Pand van Exact in Delft, locatie voor 3e Tweetup

De sessie werd geopende door Pieter de Kok met een terugblik van de activiteiten van #tuacc in de afgelopen periode. Reactie op rapport van Barnier is ingediend,  bestuur NIVRA is bezocht, De Accountantsdag kwam voorbij, reacties op plan van aanpak NBA gaat gestalte krijgen. En ga zo maar door. Deze opbouwende lijn zal wel vastgehouden moeten worden om het momentum te blijven benutten. Verder zal de #tuacc-groep scherp moeten blijven op het scherp zijn! Daarna hield Geert Mikkers een korte presentatie over zijn ervaringen met accountants, waardoor hij ongewild deskundige van accountancy is geworden.

De hoofdmoot van de avond bestond uit de 5 deelsessies die onder leiding stonden van de teamcaptains Wilco Schellevis, Marcel Spoelstra, Bas Oude Reimer, Joris Joppe en Ronald Oenema. Hierbij een impressie in een notedop.

 

IT en Accountancy
De afstand tussen accountancy en IT is in de praktijk nog veel te groot. Om het systeem heen controleren blijkt voor accountants nog steeds een optie te zijn. Wel alle informatie uit een financieel systeem gebruiken en vervolgens niet bezien hoe deze informatie tot stand is gekomen. En als al aandacht aan het geautomatiseerde systeem wordt gegeven, krijgen we al snel te maken met het fenomeen van elkaar niet begrijpende accountants en EDP-auditors. Kortom, werk aan de winkel om hier verandering in aan te brengen! Hierbij zijn onder andere de volgende punten genoemd:

• Awareness creeëren door te publiceren over fouten in de controle die met de juiste werkzaamheden met betrekking tot IT-audit voorkomen konden worden
  

  Breakout sessie IT en Auditing

• De opleiding accountancy niet meer insteken op 10% van alle ondernemingen die met COBIT en ITIL werken, maar op de 90% waarbij application controls en logische toegangsbeveiliging begrepen en getest moeten kunnen worden.
• De markt verwacht van accountants een bepaald niveau van controle op ICT, goed om eens te gaan meten wat ze daadwerkelijk verwacht en of de accountant daaraan voldoet
• Geven van gastcolleges met uitwerking van controle-aanpak door het systeem heen en praktische inzet van data-analyse als controlemiddel.
• Kortom, Keep It Short and Simple, hands on en vakgenoten bewust maken 

 

Permanente educatie
Over de lamlendigheid van PE-verplichting is al veel gezegd. De vraag is hoe het dan wel moet. Marcel Spoelstra zal hier vanuit #tuacc gaan participeren in de commissie van het NBA die de PE-verplichting tegen het licht gaat houden. Hierbij zullen concrete punten worden meegenomen, zoals het verplicht stellen van cursussen IT-audit, kennisdeling gaan belonen met PE-punten, openbaar maken van  gevolgde cursussen per accountant en geen overloop van PE-punten naar een volgende periode.

Zo'n 50 passionisten waren aanwezig tijdens de 3e Tweetup

Presentatie mooiste vak naar doelgroep
Bij de communicatie naar het maatschappelijk verkeer proberen accountants altijd hun onafhankelijkheid boven alle twijfel te verheffen. De vraag is of dit terecht is. Nog altijd is de klant degene die betaald voor de dienstverlening. En die klant gaat met de zekerheid die aan zijn informatie is toegevoegd de markt op om bijvoorbeeld zijn costs of capital te verlagen. Oftewel, de klant van de accountant is de ondernemer, daar is de accountant niet geheel onafhankelijk van. En de gebruikerskring van de voor de klant gecontroleerde informatie is veel breder dan alleen de klant. Daar zal de accountant in zijn controle rekening mee moeten houden. Is dat het einde van Limperg? Nee hoor, hij krijgt alleen een #tuacc-petje op.

Welke beroepsregels moeten worden aangepast
Bij de aanpassing van beroepsregels lijkt de discussie te gaan verzanden in alles wat niet kan. We zijn bij het IFAC aangesloten, we hebben te maken met internationale standaarden die we moeten respecteren en Europa bepaalt een bijna alles in de regelgeving. De vraag is alleen wel hoe we de principle based regelgeving nog op de specifieke Nederlandse situatie kunnen toespitsen. Dit onderwerp vraagt nog wel wat bezinning, voordat hier concrete ideeën naar boven gaan komen.

Mouwen opstropen en aan de slag!

NV COS 4410
Bij dit onderwerp werd onder andere vastgesteld dat de toetsing door NOvAA en NIVRA wel eens scherper zou kunnen zijn als dat de regelgeving is ingestoken. Ook bij de richtlijn over het samenstellen van jaarrekeningen (NV COS 4410) lijkt dit fenomeen zich voor te doen, waarbij door diverse toetsers ook met diverse maten gemeten lijkt te worden. De keuze voor aansluiting bij bijvoorbeeld het SRA is vrijwillig, zij mag ook strenger toetsen om de kwaliteitsstandaard waar zij voor staat te waarborgen. In de gevallen van wettelijke toetsing wordt echter veel meegehuild met de wolven in het bos, maar lijkt een accountant niet snel voor zijn werk in te gaan staan. Ook hier mag passie en trots op het uitgevoerde werk best een plaats gaan krijgen. Het is maar de vraag of het gebrek daaraan wijst op het daadwerkelijke gebrek in geleverde kwaliteit of dat het lamlendige berusting is.

Verlichte denker

Kort beschreven plannen zullen door de groepsdeelnemers worden uitgewerkt. De plannen zullen dan op www.tuacc.nl worden gepresenteerd en dan voor de bredere groepsdiscussie beschikbaar zijn. Als mijn verwachting wordt bevestigd, worden er veel concrete punten van aanpak gepresenteerd. Het niet willen vervallen in een 10-puntenlijstje is inmiddels vaak genoemd. Maar vanuit een brede heroriëntatie op het beroep voortdurend komen met concrete actiepunten is onontbeerlijk voor het realiseren van deze hervorming.

Van Wake up naar Line-up!

Opnieuw levendige discussies in de deelgroepen

Vrijdagavond 5 november 2010. De dag dat er weer geschiedenis wordt geschreven. Op vrijdagavond 40 accountants, ondernemers en studenten bij elkaar die samen met vaktechniek bezig zijn op de 2e #Tweetup van accountants (#tuacc). Sommigen hadden een reistijd van meer dan 3 uur door chaos op de weg, maar dit werd ruimschoots gecompenseerd door de sfeer en discussie in Hoevelaken. Dit keer te gast bij Mark Appel in het nieuwe pand van Twinfield. Het FD was weer vertegenwoordigd, evenals Accountancynieuws met haar vaste scribenten Frans Heitling, Fou-Khan Tsang, Jan Wietsma en Alexander Leppink.

Vanuit chaos ontstaat innovatie...

Bij de eerste Tweetup lag de nadruk van de bijeenkomst op het opschrijven en ordenen van alle vernieuwende ideeën die er leefden. Om het accountantsberoep weer het elan terug te geven dat het verdient en ook dat geluid te laten horen aan de buitenwereld. Deze tweede avond was meer in de sfeer van organiseren en nadenken over de vraag op welke wijze deze veranderingen gestalte moeten krijgen en wanneer. Ook dit keer weer was de avond voorbereid door Pieter de Kok en Joris Joppe. Nog nahijgend van het schrijven van de hervormingsagenda stonden ze ook deze avond weer hun mannetje.

Vanuit de diverse discussiegroepen waren weer nieuwe geluiden te horen. Zoals het praktisch vormgeven van leiderschap in de accountantspraktijk in het kader van tone at the top. Het concretiseren van het beloningsbeleid en het aan banden moeten leggen van te grote en luxe kantoren. Het opzetten van een accountipedia.nl als kennisbank waaraan accountants, opleidingen en regelgevers bijdrage leveren om tot een best practice in werkwijze te komen.

Lonesome cowboys...

En dat uiteraard onder toeziend oog van een proactieve beroepsorganisatie. En zoveel ideeën meer. Wat vooral de aandacht kreeg was de wijze waarop de #tuacc-beweging zich zal moeten profileren en welke weg de komende weken bewandeld moet worden. Met name Prof. Dr. Mr. Marcel Pheijffer RA drong aan op het inzichtelijk maken van de werkelijke problemen die moeten worden opgelost. Het gevaar is namelijk levensgroot dat een boodschappenlijstje van 10 punten als concrete oplossing wordt gezien en aangepakt, terwijl de dieperliggende essentie van de discussie achterwege wordt gelaten. En die essentie is dat een groep accountants zich onvoldoende vertegenwoordigd voelt door de huidige beroepsorganisatie in haar publieke uitingen en houding. Met daarbij dat de passie voor het vak tanende is en dat het mooiste beroep van de wereld dat niet verdient!

Concreet zijn de volgende zaken op hoofdlijnen vermeldenswaardig als uitkomsten van deze 2e Tweetup:

• Het NIVRA heeft tot op heden laten zien dat zij de #tuacc ontwikkeling volgt en positief waardeert. Op 9 november zullen Pieter de Kok,Joris Joppe en Fou-Khan Tsang de groep vertegenwoordigen in een bespreking met het NIVRA-bestuur. Op 24 november heeft Pieter de Kok ook de gelegenheid gekregen om het geluid op de Accountantsdag te laten horen.
• De bevindingen van deze avond zullen worden verwerkt op de site van de hervormingsagenda ter kennisneming van betrokkenen en belangstellenden. Vanuit veel media en onder andere dit blog is de sfeer van groep neergezet als betrokken, met passie en trots. Deze houding en het breder kader van doelstelling zal in de agenda worden verwerkt. De houding is en blijft positief kritisch en niet negatief schoppend.
• 

  Last but not least... het op BNR al toegezegde bier

  In de nieuwe bestuursstructuren (waaronder de commissie MKB-ondernemingen) van het NBA (Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants) zal waar mogelijk de positieve energie moeten worden ingezet om concreet aan de slag te gaan met vernieuwing en verbetering van het beroep.

• De komende maanden zullen worden benut om dit soort bijeenkomsten te blijven organiseren en een agenda te ontwikkelen waarin de fundamentele vraagstukken worden benoemd en uitgewerkt. Op deze iets langere termijn zal wel de sense of urgency zichtbaar blijven.

Samenvattend kan worden gesteld dat deze avond weer inspirerend en motiverend was en weer een stap verder naar de toekomst. Of zoals Alexander Leppink zei: Time for new kids on the blog! Waarvan hierbij akte de presence…

Van #Tweetup naar Wake up!

Inspirerende locatie voor de tweetup

Inspirerend was het, op vrijdagmiddag 22 oktober 2010 in de Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam bij Pieter de Kok op kantoor. Inspirerend, vernieuwend en energiek. De uitnodiging voor deze bijeenkomst was verzonden via Twitter, een zogenaamde TweetUp. Voor de bijeenkomst begon kwam Mark Appel op het idee om als hashtag #tuacc te gebruiken. De groep was als vanzelf breed samengesteld. Directieleden van accountantskantoren, ervaren accountants, zogenaamde jonge honden in het vak, ondernemers en de Vereniging van Accountancy Studenten (VAS). Ook de directeur van het NIVRA Berry Wammes was aanwezig. Vertegenwoordigers van de Big-4 en AFM ontbraken, helaas. En het doel van deze bijeenkomst? Geen revanche, maar reveil. Niet uitgaan van de kritiek op de kritiek, maar uitgaan van eigen kracht. Met elkaar brainstormen over hoe het mooie accountantsberoep vandaag weer de schwung en het elan kan krijgen dat het verdient!

De bijeenkomst begon om 16:00 uur met een intro van Pieter de Kok die samen met Joris Joppe al veel aandachtspunten op de muur van zijn kantoor had gekalkt. Na de intro volgde een discussie in groepjes rondom de thema’s:

• Visie en keuzes maken
• Kwaliteitsborging
• Transparantie
• Vaktechniek en innovatie
• Presentatie en communicatie
• Besluitvormingsproces bestuur
• Educatie

Na de groepsdiscussie volgde een plenaire presentatie van de uitwerking en werd verder gediscussieerd. Leuk om te zien was dat de eendracht groot was en de ideeën veel overeenstemden. Onderstaand volgt onze impressie  van de #Tuac.

Visie en keuzes maken

Energieke discussie (Fou-Khan Tsang, Wilco Schellevis, Nart Wielaard)

Accountants zullen een keuze moeten maken in welke diensten zij wel en niet aanbieden en hoe ver de service moet gaan. De eerste keuze is al assurance of non-assurance dienstverlening. Vervolgens zal bij assurancewerkzaamheden ook specialisatie aan de orde moeten zijn om kennis en kwaliteit te waarborgen. De vergelijking met geneeskunde wordt op tafel gelegd en verder opengesneden. De ‘one size fits all’ accountant bestaat niet. Evenals bij geneeskunde moet er een basisopleiding zijn en vervolgens specialisatie op specialisatie om naar het maatschappelijk verkeer helder te krijgen wat van de accountant verwacht mag worden en wat niet. Ook de kernwaarden in het beroep komen naar voren: beroepstrots, een open mind, vaardige communicatie en een professioneel kritische instelling. Zo op het eerste gezicht mooie termen, maar hier elke dag inhoud aan geven lijkt steeds minder bij de accountant te passen. Het charisma moet terug in het beroep en de intrinsieke motivatie moet worden uitgedragen.

Kwaliteitsborging
Het NIVRA zal haar rol als hoofd beroepsbeoefenaren weer moeten oppakken. Pit bull reviews op controledossiers om de kwaliteit onaangekondigd te kunnen toetsen op inhoud is daarin voor de hand liggend. De AFM komt in dat plaatje wat meer op afstand te staan en zal zich meer kunnen richten op het proces van kwaliteitsborging in plaats van op de punten en komma’s in het dossier. Naast de al genoemde specialisatie in het beroep zal bijdrage door accountants aan een centrale kennisbank verplicht moeten zijn en zal het kennisdelen in branchegroepen een vanzelfsprekendheid moeten worden.

Transparantie

Brainstormend, schrijvend, discussierend

Het denken vanuit de opdrachtgever blijft een opgave. Al snel wordt de ondernemer als opdrachtgever gezien, hij is ook degene die de rekening betaalt. De accountant als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer houdt echter in dat communicatie met dat maatschappelijk verkeer wordt vergroot. Een vertrouwensrelatie met de ondernemer is goed, maar als stok achter de deur moet wel staan dat bevindingen in bijvoorbeeld een managementletter openbaar gemaakt moeten worden als ze niet worden opgevolgd. De rol van de Raad van Commissarissen is tot nu toe wat onderbelicht gebleven in de hele discussie, maar zij heeft als toezichthoudend orgaan wel degelijk een vinger in de transparantiepap. Verdere voorbeelden voor het transparant maken van de accountantsrol bij de controle van een onderneming zijn het openbaar maken van de bestede accountantsuren in de jaarrekening per functie. Bedragen zeggen nu niet veel, maar urenbesteding zegt alles. Betrokkenheid van eindverantwoordelijk accountant op een dossier komt dan tot uitdrukking. Uiteraard wordt de getrouwheid van deze verantwoording door het NIVRA als punt voor review meegenomen. Ook naming en shaming wordt besproken, tuchtrecht hoort geen achteraf discussie te zijn in 17e-eeuwse taal, maar levend en krachtig inclusief de namen van betrokkenen.

Vaktechniek en innovatie

Discussie all around...

De visie van de groep is helder; de koppeling tussen opleiding, wetenschap en praktijk moet worden geïntensiveerd, waarin IT als vanzelf volledig geïntegreerd wordt meegenomen. De ontwikkelingen van wetenschap in het beroep staan nagenoeg stil. Modellen uit de 19e eeuw zijn leidend in controle, terwijl de informatie-architectuur al vele stappen verder is.  Maar de wetenschappelijke onderbouwing van controlematerie en uitwerking van best practices ontbreekt. Waarom geen grotere rol van IT-Auditing in het onderwijs en de daarop aansluitende praktijk? Waarom geen maandelijks bezoek aan de klant waarbij op basis van data-analyse het continuous auditingmodel wordt uitgewerkt? Waarom een stageverplichting die stuurt op uren zonder inhoud in plaats van vaktechnische vaardigheden bijbrengen? Een minimum van een paar honderd uur stage bij de ondernemer in plaats van op het accountantskantoor zou een goede aanzet zijn tot verbreding van de visie. En daarnaast zou een stage bijvoorbeeld kunnen bestaan uit vaktechnische review op controledossiers, waarbij je als stagiair minimaal 20 voldoendes moet halen.

Een veel gehoorde klacht is ook het onbegrijpelijke karakter van de accountantsverklaring. In het FD wordt Steef Vissers opmerking hierover gequote: “Het is een ontkenning van een ontkenning van een ontkenning dat je iets niet hebt gedaan”. Hier komt ook de suggestie van vrije tekst in de accountantsverklaring naar voren. Of in een apart statement, maakt niet uit. In ieder geval een begrijpelijk verhaal over wat de bevindingen echt zijn omtrent risico’s, tone at the top en alles wat de accountant relevant vindt voor het maatschappelijk verkeer.

Presentatie en communicatie
Het geheel van vakinhoud en vaktechniek zal op een begrijpelijke wijze over de bühne moeten worden gebracht. Met name het hanteren van begrijpelijke taal en niet vervallen in vakjargon lijkt een uitdaging te zijn. Daarbij is versnippering van vertegenwoordiging over tig organen niet wenselijk. One man, one voice wordt hierbij als uitgangspunt geformuleerd. Niet verdelen en achter onmogelijkheden verschuilen, maar samenbinden en proactief voor de troepen uitgaan!

Educatie

VAS inbreng op educatiegebied

Goede educatie begint uiteraard bij een goede structuur van opleiding. De VAS heeft hierover ideeën die ze waarschijnlijk binnenkort op deze site wereldkundig zullen maken. In ieder geval zal de wetenschappelijke opleiding een vereiste moeten blijven en zal een specialisatiefase duidelijk moeten maken wat voor soort accountant iemand wil zijn.
De lamlendige houding bij de PE-punten verplichting is laakbaar. Punten verdienen met een cursus mindmappen of een cursus Engels slaat de inhoudelijke plank volledig mis. Ideeën om dit tij te keren zijn even simpel als dat ze nu niet bestaan. De cursus die gevolgd wordt, zal vakinhoudelijk moeten aansluiten bij het specialisme van de accountant. Daarbij is een sfeer van inslapen tot het moment van handtekening onbestaanbaar. Een tentamen aan het einde van de cursus lijkt niet meer dan logisch, een beetje opletten mag wel de minimale eis zijn voor deelname. Het toezicht op de PE-verplichting wordt tegenwoordig wel uitgeoefend, maar de uitdaging is om van inhoudelijke verplichting een inhoudelijke verbetering te maken. Stilstand in kennis (hoewel opgefrist) blijft toch achteruitgang!

Het aspect van besluitvormingsproces van bestuur is niet echt goed aan bod gekomen. Wellicht is dit tekenend voor de houding van deze groep: niet zeuren en processen vormen, maar aan de slag. De handschoen is nu opgepakt, de kunst is om hem aan te trekken en te blijven dragen.

Binnen een week zullen de uitgewerkte concrete uitkomsten en aanbevelingen worden gedeeld met NIVRA, FD en alle andere belanghebbenden en zullen ze uiteraard ook op deze site beschikbaar zijn.

Van beeldverklaring naar bewegend-beeld-verklaring

Weg met dat oudbollige gedoe op papier, we gaan nu eens laten zien waar we echt voor staan! Dat moet de directie van SharePeople wel gedacht hebben toen de accountant weer het lijstje aanleverde met de wettelijk verplichte items voor het jaarverslag. En die directieboodschap laten zien is goed gelukt! Over 2008 werd nog een 21 pagina’s tellend jaarverslag opgesteld, wat niet onaardig oogde. Maar eerlijk is eerlijk, het Jaarverslag over 2009 in de vorm van een film is een stuk boeiender. Op Accountancynieuws.nl was te lezen dat de directie “alleen voor de accountant nog een paar zaken op papier heeft moeten zetten, maar ook dat zou volledig op film moeten kunnen volgend jaar”.

Het jaarverslag over 2009 zal SharePeople best wat extra tijd gekost hebben. Het kort en bondig overbrengen van de activiteiten over het afgelopen jaar, de huidige ontwikkelingen en de toekomstvisie van een onderneming is vaak een stuk lastiger dan het op het eerste gezicht lijkt. Toch geeft dit jaarverslag 2009 ongeveer net zo’n beeld van de onderneming als de pdf-versie over 2008. Hoewel je wel snel van begrip moet zijn om de cijfermatige opstellingen in een aantal seconden op je in te laten werken. Het jaarverslag sluit wat meer aan bij de belevingswereld van alle dag in deze 21e eeuw. Die wereld is te omschrijven als beeldcultuur, geen lappen tekst, en we laten geen moment onbenut om onszelf te promoten. ‘Het oog wil ook wat’ is inmiddels vervangen door ‘wat wil het oog niet?’. Daarom zou het best eens kunnen zijn dat voor de grotere en maatschappelijk georiënteerde ondernemingen het jaarverslag in deze vorm op korte termijn de standaard wordt.

Heerlijk Helder Transparant

Transparantie. Het is bijna een modewoord geworden. Geen mission statement, strategieformulering of beleidsplan is op te slaan, of de term transparantie wordt erin genoemd. Soms is het bij nietszeggende termen wel eens goed om back to the basics te gaan. Gewoon terug naar het Van Dale – Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. Daar staat: Transparantie, het transparant zijn. Oneigenlijk gebruikt: gemakkelijk te doorzien, helder van structuur. Figuurlijk gebruikt: een dieper liggende zin latende doorschijnen. Blijkbaar is een transparante onderneming dus een organisatie die op een heldere wijze communiceert wat haar diepere bedoeling is.

De term transparantie schoot door me heen toen ik het eergisteren bijgewerkte Geschenkenregister 2010 van de Tweede Kamer tegenkwam. Dat register zou moeten bevorderen dat kamerleden open en eerlijk zijn over welke geschenken ze krijgen van de Nederlandse burgers. Ik denk zo maar om vermeende omkoping te voorkomen. Of zou het misschien zijn als publicatie van een zogenaamde graadmeter voor populariteit?

Een paar opvallende zaken van het geschenkenregister op een rij:

• Het Geschenkenregister 2009 is het laatst bijgewerkt op 17 december 2009. Het Geschenkenregister 2010 toont geen in 2009 ontvangen geschenken. Het is misschien wat naïef, maar zou er echt vanuit zijn gegaan dat kamerleden tijdens het Kerstreces geen geschenken krijgen?
• Met stip op 1 van geschenkenontvangers staat Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Zij heeft tot en met 20 april zo’n 41 geschenken gekregen. Nu zou dat kunnen zijn omdat zij misschien een aantrekkelijke vrouw is, maar laten we het er maar op houden dat het gewoon vanwege haar functie is.

Een roepende accountant in de woestijn

Je kent dat wel. Vanuit beroepseigen wijsheid heb je het gevoel dat je de cliënt van goed advies moet voorzien. Ondanks het drukke voorjaar (gekke term eigenlijk voor een periode van januari tot en met april) probeer je hem verder te laten kijken dan alleen de business. Ook het financiële plaatje van vandaag en vooral morgen moet goed zijn. Aan het einde van een bespreking moet je constateren dat je cliënt nog steeds erg goed is in zijn business. En dat al jouw risicoscenario’s terzijde zijn geschoven. Waarom zou je zo moeilijk doen over dingen die misschien ooit komen, maar dan toch niet erg zijn omdat de goede ondernemingen in een crisis altijd komen bovendrijven? Je voelt je een roepende in de woestijn…

Vervolgens komt eindelijk die crisis. Die treft natuurlijk de cliënt veel harder dan hij had verwacht. “Nooit gedacht dat we zo’n slechte tijd zouden meemaken. Daar hadden we toch beter over na moeten denken!” En wat denk je (als je je mond nog kan houden) als accountant? “Ik heb het toch gezegd? Maar jullie wilden niet luisteren!”

Twitterende accountants, een spetterend idee?

Wat een gek woord eigenlijk: twitteren. Dat is het kwetteren van Engelstalige vogels. In Nederland gebruiken we de uitdrukking wel eens dat het door al het gekakel een kippenhok lijkt. Een aardige Nederlandse variant van twitteren zou daarom best wel ‘kakelen’ kunnen zijn. Echt heel erg positief komt de term niet op me over, meer een beetje inhoudsloos. Is kakelen wel iets voor accountants?

Het medium Twitter is een vluchtig medium. Geschikt om de meest simpele gedachte uit te breiden tot een reusachtige omvang van 140 tekens. Ook geschikt om het meest professionele denkwerk voor degene die het ter harte wil nemen te vereenvoudigen tot een uiterst hapklaar en ogenschijnlijk eenvoudig berichtje. Het grote voordeel blijft toch wel dat het geen verplichtingen schept om een fervent follower van iemand te zijn. Mocht er tussen alle wijze woorden een domme opmerking zitten, reageren is nooit verplicht. Anderzijds is ook waar, dat als er tussen alle nonsens een onmiskenbaar intelligente opmerking waarneembaar is, deze zonder enige schroom ter harte mag worden genomen.

Ondanks de uiterst onpersoonlijke en binaire communicatiewijze van nullen en enen, mag Twitter zich met recht een sociaal medium noemen. Het brengt mensen dichter bij elkaar door de mogelijkheid te bieden om te communiceren, anderen te laten weten wat je denkt en wat je bezighoudt en kennis te delen.

Is dit een medium waar accountants hun voordeel mee kunnen doen?